Νίτσε:Ηθική κυρίων και ηθική δούλων

            Μια ηθική κυρίων είναι προπαντός ξένη και δυσάρεστη για το σύγχρονο γούστο, όταν αποφαίνεται µε την αυστηρότητα της αρχής της, πως δεν έχουµε καθήκοντα παρά µόνο απέναντι των ίσων µας. Όσον αφορά τη στάση µας απέναντι στα όντα κατώτερης βαθµίδας, απέναντι σε καθετί που είναι ξένο, µπορεί να συµπεριφερόµαστε όπως θέλουµε, ´όπως το θέλει η καρδιά µας, και οπωσδήποτε, στέκοντας ´πέραν του καλού και του κακού. Μπορούµε, αν θέλουµε, να χρησιµοποιήσουµε και τον οίκτο και ό,τι συνδέεται µε αυτόν.
       Η ικανότητα και το καθήκον να έχουµε απέραντη ευγνωµοσύνη και άπειρο το αίσθηµα της εκδίκησης -και αυτά µόνο µέσα στον κύκλο των ίσων µας- την λεπτότητα στα αντίποινα και στην αντίληψη για τη φιλία, µια κάποια ανάγκη να έχουµε εχθρούς (για να χρησιµεύουν σαν διέξοδοι σε πάθη σαν τη ζήλια, τη µαχητικότητα, το θράσος, και τελικά, για να µπορούµε να είµαστε αληθινοί φίλοι απέναντι στους φίλους µας): όλα αυτά ανήκουν στα χαρακτηριστικά της ευγενούς ηθικής που, όπως είπα, δεν είναι η ηθική των ´καινούργιων ιδεών, πράγµα που σήµερα µας δυσκολεύει να τη συλλάβουµε και το ίδιο µας δυσκολεύει να την προσδιορίσουµε και να την ανακαλύψουµε.
        Τα πράγµατα είναι διαφορετικά µε την άλλη ηθική, την ηθική των δούλων. Αν υποθέσουµε πως όντα υποδουλωµένα, καταπιεσµένα και που υποφέρουν, εκείνα που δεν είναι ελεύθερα, αλλά αβέβαια για τους εαυτούς τους και κουρασµένα, και πως αυτά τα όντα αρχίζουν να ηθικολογούν, ποιες κοινές ιδέες θα βρουν στις ηθικές τους εκτιµήσεις; Όπως φαίνεται θα θελήσουν να εκφράσουν µια απαισιόδοξη δυσπιστία απέναντι στις γενικές καταστάσεις του ανθρώπου, ίσως µια καταδίκη του ανθρώπου και όλης της θέσης που κατέχει.
       Το βλέµµα του δούλου είναι δυσµενές για τις αρετές των ισχυρών. Ο δούλος είναι σκεπτικιστής και δύσπιστος για όλα τα ´καλά πράγµατα που οι άλλοι λατρεύουν, θάθελε να πειστεί πως, ακόµα και στους άλλους, η ευτυχία δεν είναι αληθινή. Αντίθετα, παρουσιάζει ολοκάθαρα τις ιδιότητες που χρησιµεύουν στο να γλυκάνουν τη ζωή εκείνων που υποφέρουν. Εδώ βλέπουµε να αποδίδουν τιµές στον οίκτο, στο σπλαχνικό και πρόθυµο χέρι, να λατρεύουν τη θερµή καρδιά, την υποµονή, την επιµέλεια, την ταπεινοφροσύνη, την ευπροσηγορία, γιατί αυτές είναι οι πιο χρήσιµες ιδιότητες, σχεδόν τα µόνα µέσα για να ελαφρώνουν το βάρος της ζωής. Η ηθική των δούλων είναι ουσιαστικά µια ηθική ωφελιµιστική.
Φρ. Νίτσε, Πέραν του καλού και του κακού, µετάφραση Μ. Ζωγράφου - Κ. Μεραναίου, εκδ. Μαρή, Αθήνα 1953, σσ. 200-202