Ο "χάρτης"των δικαιωμάτων του μαθητή. Η πραγματικότητα και η προστασία τους

     Όπως υπάρχουν τα ανθρώπινα, πολιτικά, κοινωνικά δικαιώματα, έτσι υπάρχουν και τα δικαιώματα των μαθητών, τα οποία πρέπει αυτοί να γνωρίζουν και να διεκδικούν, όταν το σχολείο τους δεν τα εξασφαλίζει. Στο παρελθόν, οι μαθητές και οι καθηγητές δεν γνώριζαν από δικαιώματα, διεκδικήσεις και υποχρεώσεις. Δεν υπήρχαν απαιτήσεις, οι μαθητές διψούσαν για γνώση, καθώς το βιοτικό επίπεδο ήταν χαμηλό ˙ ζούσαν στην αμάθεια και στη φτώχεια και η μόνη τους ευκαιρία να καταξιωθούν κοινωνικά ήταν, όταν να αποκτούσαν μόρφωση. Δυστυχώς όμως, δεν υπήρχε ελευθερία του λόγου, ισότητα. Οι δάσκαλοι πολλές φορές εκμεταλλεύονταν τις δυσμενείς συνθήκες και τη θέληση των παιδιών και παραφέρονταν. Δεν υπήρχε προστασία των δικαιωμάτων!


Σήμερα, το 2010 με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, τα πράγματα βελτιώθηκαν στα ελληνικά σχολεία σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό σε σχέση με το παρελθόν. Δεν παύουν όμως να υπάρχουν προβλήματα. Παρακάτω αναγράφονται επιγραμματικά τα βασικότερα δικαιώματα των μαθητών, γιατί μια εποικοδομητική και χωρίς προβλήματα ένταξη στη μικρή κοινωνία του σχολείου, αλλά και η ανώτερη εκπαίδευση που πρέπει να πάρουν τα παιδιά απαιτούν προσπάθεια, τόσο των μαθητών, όσο και των καθηγητών.
Το δικαίωμα στην εκπαίδευση μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:
1. δικαίωμα εγγραφής και φοίτηση
2. δικαίωμα διευκόλυνσης στη πρόσβαση
3. δικαίωμα μη διάκρισης
4. δικαίωμα ποιότητας σπουδών-υγιεινής και ασφάλειας
5. δικαίωμα εξειδικευμένης εκπαίδευσης
6. δικαίωμα έκφρασης απόψεων και διαλόγου
7. δικαίωμα ενημέρωσης, κατανόησης και στήριξης
8. δικαίωμα προστασίας από τη βία
Επιβάλλεται όμως, από την θεωρία να περάσουμε στην πράξη. Σχολιάζοντας κάθε δικαίωμα, θα συμπεράνουμε αν προστατεύονται ή όχι τα δικαιώματα των μαθητών σήμερα.

      Όσον αφορά στα δυο πρώτα δικαιώματα δεν υπάρχουν προβλήματα, καθώς τα σχολεία δέχονται οποιονδήποτε μαθητή και προσπαθούν να αποτρέψουν κάθε εγκατάλειψη, παίρνοντας άμεσα και ουσιαστικά μέτρα και ενθαρρύνοντάς τους να συνεχίσουν. Αντίθετα, έχουν δημιουργηθεί άπειρες συγκρούσεις σε πολλά σχολεία όσον αφορά στο 3ο δικαίωμα. Η διάκριση και υποτίμηση των «ξένων» ή «διαφορετικών» παιδιών είναι ένα θέμα που μας απασχολεί χρόνια και δεν παύει να ωθεί τους μαθητές στην περιθωριοποίηση και αποξένωσή τους. Μαθητές και καθηγητές περιφρονούν, λοιδορούν και στιγματίζουν πολλά παιδιά. Αυτή η συμπεριφορά δηλώνει την έλλειψη σεβασμού και αξιοπρέπειας στην προσωπικότητα των παιδιών, καθώς και την ελλιπή μόρφωση και προκατάληψη που κυριαρχεί.
       Ακόμη, το 4ο δικαίωμα που θέλει τα σχολεία με επαρκή αριθμό εκπαιδευτικών, κατάλληλων εγκαταστάσεων και αιθουσών που παρέχουν ασφάλεια και υγιεινή, είναι μια ουτοπία που όλοι οι μαθητές φαντάζονται. Οι αίθουσες δεν φτάνουν για το μεγάλο αριθμό μαθητών των πόλεων, δεν υπάρχουν εργαστήρια για να γίνονται πειράματα, δεν υπάρχουν αίθουσες υπολογιστών, για να φέρουν σε επαφή τους μαθητές με τη σύγχρονη τεχνολογία. Πολλά μέρη είναι επικίνδυνα και ρυπαρά, κυρίως οι τουαλέτες, με αποτέλεσμα να έχουμε επιπτώσεις στην υγεία των μαθητών.
Σχετικά με το 5ο δικαίωμα γίνονται συνεχώς προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης, καθώς επιβάλλεται παιδιά με ειδικές ανάγκες και αλλόγλωσσα να παίρνουν μέρος στην εκπαιδευτική διαδικασία και να καρπώνονται τα αγαθά της μόρφωσης.
Το 7ο δικαίωμα είναι γενικά παραδεκτό ότι κατοχυρώνεται στο σημερινό σχολείο. Σε σχέση με το παρελθόν οι μαθητές εκφράζουν τις απόψεις τους, χωρίς να φοβούνται, υπάρχει δηλαδή ελευθερία και ισότητα στο λόγο. Άλλωστε το αντίθετο δε θα εξέφραζε, ούτε το δημοκρατικό πολίτευμά μας, ούτε και τον τρόπο ζωής μας.
Όσον αφορά στο επόμενο δικαίωμα η αλήθεια είναι ότι οι καθηγητές δε συνηθίζουν να ενημερώνουν τους μαθητές για τα δικαιώματά τους, παρά μόνο για τις υποχρεώσεις τους :“ να διαβάζεις, να είσαι φρόνιμος, να μην δημιουργείς προβλήματα, να μην τρως στην τάξη, να μην καπνίζεις, να μην χρησιμοποιείς κινητό" . Πρόκειται για εκφράσεις που ακούγονται καθημερινά στις σχολικές αίθουσες και πολλές φορές στιγματίζουν τους μαθητές για μια ζωή!


ΟΤΑΝ Ο ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ «ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ» ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ
 
      Είναι γεγονός ότι η πρώτη εικόνα που ένα παιδί μπορεί να έχει για τον ίδιο του τον εαυτό είναι συχνά διαμορφωμένη από το σχολείο. Εκεί βρίσκεται για πρώτη φορά αντιμέτωπο με ομάδες παιδιών της ηλικίας του και συγκρίνει τον εαυτό του με τα άτομα που αποτελούν αυτές τις ομάδες. Περισσότερο όμως από τη συμπεριφορά των συμμαθητών του, οι εκτιμήσεις που γίνονται από τους δασκάλους θα συντελέσουν στο να αναπτύξει το παιδί μέσα του διαθέσεις αυτοεκτίμησης.. Η εξουσία του δασκάλου φανερώνεται με τη βαθμολογία, το διαχωρισμό και την απροκάλυπτη εκτίμηση. Αυτά είναι τα λεγόμενα «αντικειμενικά μέσα» που έχει ο δάσκαλος στη διάθεσή του, ώστε να εκφράσει την εκτίμησή του για την εργασία του παιδιού. Περισσότερο «ύπουλα» όμως είναι τα υποκειμενικά μέσα, που πολλές φορές ο δάσκαλος δεν συγκρατείται να μη χρησιμοποιήσει. Φανερώνονται μέσα στις κρίσεις, τους συλλογισμούς, τις υποτιμητικές μιμήσεις, την ειρωνεία. Φανερώνονται ακόμα μέσα στη λησμονιά, την εγκατάλειψη, την έλλειψη εκτίμησης, την αδιαφορία. Η φυσική ποινή έχει θεωρητικά αποδυναμωθεί, χωρίς να έχει εντελώς εξοβελιστεί και συνυπάρχει με τη μη λεκτική επίκριση (παιχνίδι βλεμμάτων, γκριμάτσες αποδοκιμασίας) και με τις πιο πολιτισμένες, όχι λιγότερο οδυνηρές μορφές επίπληξης (ειρωνεία, οίκτος, αδιαφορία). Μπορεί η υποτίμηση να συντελέσει στη σχολική αποτυχία και σε διαταραχές στη φοίτηση; Έχει αποδειχθεί ότι όχι δύσκολα μπορεί το υποτιμημένο παιδί να οδηγηθεί στην παθητικότητα, στην αδιαφορία ή να περάσει στην αντεπίθεση…



Το σύστημα αυτό ταλανίζει τους εφήβους και ενώ βρίσκονται σε μια ηλικία που η ζωή τους ανοίγει πόρτες, νιώθουν μόνο θλίψη, απαισιοδοξία, κούραση και άγχος. Και όλα αυτά, για να τα καταφέρουν στις εξετάσεις και να ικανοποιήσουν την οικογένεια τους με υψηλούς βαθμούς και επιτυχίες. Η αλήθεια όμως είναι ότι μόνον οι ίδιοι οι μαθητές γνωρίζουν αυτό που πραγματικά τους ωφελεί.
Τέλος, όσον αφορά στη βία και στο 9ο δικαίωμα, η Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες χώρες είναι σε καλύτερο επίπεδο. Δεν συμβαίνουν συχνά αλλά σπάνια, επεισόδια με αυτοκτονίες, πυροβολισμούς και αστυνομίες έξω από τα σχολεία. Παρόλ’ αυτά σίγουρα δημιουργούνται συγκρούσεις και διαφωνίες, τις οποίες δυστυχώς έχουν μάθει να λύνουν με τις βιαιοπραγίες και τους προπηλακισμούς και όχι με το διάλογο.
Επιπλέον, μπορούμε να αναφέρουμε μερικά μέτρα για την αναβάθμιση του σχολείου με τέτοιο τρόπο, ώστε να προστατευτούν στο άμεσο μέλλον όσα δικαιώματα έχουν τώρα ! Απαραίτητη λοιπόν είναι η οικονομική ενίσχυση της πολιτείας ,εγκρίνοντας κονδύλια για την αναβάθμιση των ανεπαρκών υποδομών για εξοπλισμένες και περισσότερες αίθουσες διδασκαλίας και εργαστηρίων και για ουσιαστική πρόσβαση σε αξιόλογες πολιτιστικές ή αθλητικές δραστηριότητες, με σκοπό οι μαθητές να αναπτύξουν νέα ενδιαφέροντα. Ακόμη, ο έγκαιρος διορισμός επαρκούς αριθμού εκπαιδευτικών, για να αποφύγουμε τυχόν ελλείψεις καθηγητών μέσα στη χρονιά είναι αναγκαία. Από τη μεριά των μαθητών επιβεβλημένο είναι να σέβονται τους κανόνες του σχολείου, να μην είναι προκατειλημμένοι απέναντι στους εκπαιδευτικούς και να τους βλέπουν ως καθοδηγητές κι όχι ως μικρόψυχοι ελεγκτές.
Ο δάσκαλος που βολεύεται στο «κοστούμι» – πανοπλία της αυθεντίας και την χρησιμοποιεί μάλιστα και ως εφαλτήριο για το κοινωνικό status του ακυρώνει γρήγορα την επικοινωνιακή σύμβαση, αποξηραίνει κάθε δυνατότητα δημιουργικής – ουσιαστικής σχέσης με τους μαθητές του. Διδάσκουμε μαθαίνοντας, σημαίνει όχι μόνο ότι διαλεκτικά προσεγγίζουμε τη γνώση, αλλά και ότι παίρνουμε από την τάξη καθετί το κοινωνικά χρήσιμο, το αξιοποιήσιμο. Ο καλός δάσκαλος δεν ξέρει μόνο να μιλάει και να μεταδίδει. ξέρει πρώτα να ακούει.
Καθήκον των καθηγητών είναι να προσφέρουν γνώση και βοήθεια ακόμη και στα παιδιά των τελευταίων θρανίων, να μετατρέπουν τους μαθητές σε παρατηρητές και δράστες και να τους δίνουν συνεχώς νέα κίνητρα, για να γνωρίσουν το θαυμαστό κόσμο της μόρφωσης. Τέλος, ωφέλιμο θα ήταν να διδάσκουν με πρωτότυπο, διαφορετικό και ελκυστικό τρόπο, να μιλούν όχι μόνο για ιστορία και μαθηματικά, αλλά και για την πραγματική ζωή έξω από το σχολείο και το μέλλον τους.


      ΔΙΔΑΞΕ ΜΕ!

    Είναι κοινό μυστικό ότι τα παιδιά βαριούνται το σχολείο και απεχθάνονται την πίεση. Μια σύγχρονη μορφή διδασκαλίας κάνει το μαθητή παρατηρητή – δράστη, του διεγείρει την παρατηρητικότητα, τον αναγκάζει να πάρει αποφάσεις, του δίνει επιχειρήματα αντί να τον ταυτίζει με ιδέες, συναισθήματα ή πρόσωπα, τελικά ωθεί τα συναισθήματά του στη συνειδητοποίηση. Στο παραδοσιακό μάθημα η τάξη είναι τάξη και η κοινωνία είναι κοινωνία. Όμως οι τοίχοι της σχολικής αίθουσας δεν μπορεί να είναι τα όρια της επικοινωνίας και χρειάζεται η σχολική ομάδα να γίνει κοινωνός των προβλημάτων της τοπικής κοινωνίας, μάρτυρας, παρατηρητής και αναλυτής των κοινωνικών ζητημάτων. Ο εκπαιδευτικός απαιτείται να έχει τη γνώση και την ικανότητα να φέρει όλη την κοινωνία στην τάξη, όχι με μια παραδοσιακή «επίσκεψη», αλλά αναλύοντας με κάθε ευκαιρία το σύνολο των αντιφάσεων και συγκρούσεών της. Στα πλαίσια αυτά, ο ολιγόλεπτος σχολιασμός πριν από κάθε μάθημα, με οξυδέρκεια και διεισδυτικότητα, των χτεσινών συμβάντων, δεν είναι καθόλου άσχημη ιδέα.

    Σίγουρα δεν προστατεύονται όλα τα δικαιώματα των μαθητών, αλλά με περισσότερη προσπάθεια, θέληση και υπομονή από τους μαθητές και τους καθηγητές, αλλά και τη βοήθεια από το κράτος μπορούν να οικοδομηθούν μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, αίθουσες, εργαστήρια, γυμναστήρια, ώστε όλα να αλλάξουν προς το καλύτερο. Το κλειδί για μια σωστή ένταξη στην κοινωνία του σχολείου, για μια εποικοδομητική σχέση μαθητή-μαθητή και μαθητή-καθηγητή, για μια ανώτερη παιδεία και εκπαίδευση είναι ο γόνιμος διάλογος, δηλαδή να ακούει ο ένας τον άλλον, να τον σέβεται και να τον συμβουλεύει.
Επιβάλλεται λοιπόν να πάψουν οι μαθητές να αντιμετωπίζουν το σχολείο σαν μια άχαρη και ψυχρή «αίθουσα αναμονής», στην οποία αναγκαστικά περιμένει ο μαθητής, μέχρι να έρθει η ώρα του μοιράσματος των τίτλων, αλλά σαν χώρο γνώσης, διεκδίκησης, ζωής, όπου κυριαρχούν η συνεργασία, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και τα όνειρα.


ΔΩΣΤΕ «ΧΡΩΜΑ» ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ !

     Διδασκαλία λοιπόν δεν μπορεί να αποτελέσει ο ξύλινος μονόλογος που μετατρέπει τη μαθησιακή διαδικασία σε μια από τις πιο «στημένες» και πιο ασφυκτικές επικοινωνίες στις οποίες συμμετέχει καθημερινά ο μαθητής. Παράλληλα ο σχολικός χώρος δεν είναι απλό θέμα γεωμετρίας ή απλής και ουδέτερης διευθέτησης για τη στέγαση της μαθησιακής διαδικασίας. Η διάταξη των πραγμάτων στην τάξη (θρανία, πίνακες, έδρα, κατά παράταξιν καθίσματα) έχει συγκεκριμένη εσωτερική συνοχή και λογική, το ίδιο και η αρχιτεκτονική των σχολικών χώρων. Η γλώσσα της κίνησης του σώματος μπορεί να αλλάξει. Ας δώσουμε λοιπόν "χρώμα" στις τάξεις μας. Ζητούμε ένα άλλο χρώμα πιο ανθρώπινο, πιο ζωηρό, πιο κοινωνικό.

ΑΣΕ ΜΕ ΝΑ ΚΑΝΩ ΛΑΘΟΣ !

     Ονειρευόμαστε ένα σχολείο, όπου το λάθος θα είναι δικαίωμα κι όχι στιγματισμός!Στη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας, ο μαθητής, αρκετές φορές, είναι υποχρεωμένος να απαντήσει στις ερωτήσεις του εκπαιδευτικού που αφορούν κατά βάση το περιεχόμενο του μαθήματος. Η όχι εύστοχη απάντηση του μαθητή, γίνεται αρκετές φορές αντικείμενο επικρίσεων , γεγονός που προετοιμάζει το έδαφος για «αφοπλισμό» του μαθητή. Αντίθετα μια λειτουργική εκμετάλλευση του λάθους, μια δυναμική κατανόησή του μέσα από την οποία δε νοείται πλέον ως αποτυχία, η αναδόμηση του σωστού μέσα από την ευκαιρία του λάθους μπορεί όχι μόνο να μην απογοητεύσει το μαθητή αλλά και να ανοίξει το σύνθετο δρόμο της μάθησης. Η γνώση είναι και αποτέλεσμα σύγκρουσης του σωστού με το λαθεμένο και ακριβώς το λαθεμένο είναι απαραίτητο για τη διατύπωση του ορθού και του κοινωνικά αναγκαίου.

Γιατί όλοι έχουμε το δικαίωμα να ονειρευόμαστε και κανένας δεν μπορεί να μας το απαγορέψει, έστω κι αν είμαστε παιδιά!

ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΟΠΟΥ ΑΝΤΛΗΣΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
• ΑΡΘΡΟ Θ.ΤΣΩΛΗ «ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΝΙΓΕΙ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ».
• Google, Δικαιώματα των μαθητών.

Εργασία της Ελένης Μαργαρίτη, μαθήτριας της Β΄ θεωρητικής 2 , του 2ου ΓΕΛ Ελευθερίου-Κορδελιού, στα πλαίσια του μαθήματος «Αρχές Φιλοσοφίας».
Απρίλιος 2010