Οι μετανάστες στην Ελλάδα

23/01/2010

"Τα πιο όμορφα και τα πιο άσχημα παιδιά"



Έζησα από κοντά στη δεκαετία του ’70 την επιφυλακτικότητα και την καχυποψία, για να μην πω μίσος, των Γερμανών, απέναντι στους Γιουγκοσλάβους, Τούρκους και Έλληνες εργάτες που είχαν κατακλύσει το Δυτικό Βερολίνο. Όσοι ξένοι προσαρμόστηκαν στους κανόνες των Γερμανών επέζησαν και πρόκοψαν. Τις τότε ταινίες του Φασμπίντερ διαδέχτηκαν οι σημερινές ταινίες του Φατίχ Ακίν.

Οι ομοιότητες όμως με την ελληνική πραγματικότητα σταματούν εκεί. Η μέχρι σήμερα πολιτική του ελληνικού κράτους στο μεταναστευτικό χαρακτηρίζεται από σπασμωδικότητα και ξενοφοβία. Τη νύφη πλήρωσε η πρώτη φουρνιά των Αλβανών χωρίς να γίνει διάκριση ανάμεσα στους ποινικούς και τους πρόσφυγες. Ώσπου όρμησε το μεγάλο κύμα της Ανατολικής Ευρώπης και Ασίας για να περιέλθουμε τώρα σε πλήρη σύγχυση.

Το δουλεμπόριο -όρος περασμένων αιώνων- αναστήθηκε και θέριεψε. Οι φυλακές μας, τα κρατητήρια και οι τόποι συγκέντρωσης των ξένων έγιναν μικρογραφίες του Γκουαντανάμο. Παράλληλα αναπτύχθηκε μια κάστα μικροδικηγόρων που λυμαίνονται την αγορά των ξένων, βοηθούντος βεβαίως του μεσαιωνικού δικαστικού συστήματος που διαιωνίζει την εκδίκαση των υποθέσεων, Ελλήνων και ξένων.


Ας το πάρουμε απόφαση η Ευρώπη του 2050, όπως είπε ο Λέβι Στρώς, θα είναι μιγάς. Το όνειρο της κυριαρχίας του δυτικού ανθρώπου που βλέπει όλες τις άλλες φυλές και θρησκείες αφ’ υψηλού, τελείωσε για πάντα. Ακόμη και η πανίσχυρη και μην το ξεχνάμε πολυφυλετική Αμερική βρίσκεται σε παρακμή. Ας κλείσουν τα στόματα του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, (αυτό το Συναγερμός θυμίζει άλλες εποχές όχι πολύ ευχάριστες, και το Ορθόδοξος μοιάζει να μονοπωλεί το θρησκευτικό μας συναίσθημα και να το καπηλεύεται). Τα περί φυλετικής καθαρότητας είναι ένας φασιστοειδής μύθος που συν τοις άλλοις δηλώνει και άγνοια της ιστορικής συνέχειας. Πώς να το κάνουμε, τα πιο όμορφα παιδιά γεννιούνται από γονείς διαφορετικών εθνοτήτων, ενώ τα πιο άσχημα από όσους επιμένουν φασιστικά. Ας μην ξεχνάμε ότι στα χέρια και στις πλάτες των ξένων μας που κάνουν όλες τις χαμαλοδουλειές στηρίχτηκε μέχρι σήμερα η οικονομία μας.

Τώρα, στη σημερινή οικονομική κρίση, θα ήταν άνανδρο να τους εγκαταλείψουμε. Φυσικά και δεν θα γίνει δημοψήφισμα για το θέμα της ιθαγένειας και της υπηκοότητας. «Τα ανθρώπινα δικαιώματα», όπως είπε ο Γιώργος Παπανδρέου, «δεν μπαίνουν σε δημοψήφισμα».

Τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης για το μεταναστευτικό και προσφυγικό ακούγονται καλά. Άκουσα από κοντά του κ. Χρυσοχοΐδη να μιλά και μου φάνηκε άνθρωπος προσγειωμένος που εννοεί τα όσα λέει. Θα πρέπει βέβαια να παλέψει με τις ουρές των ξένων που ξεροσταλιάζουν μερόνυχτα, για ν’ αποκτήσουν ένα χαρτί νομιμότητας και με τα σαΐνια που τους εκμεταλλεύονται. Θα πρέπει να βρεθεί μια λύση, ώστε οι νόμιμοι να μείνουν και οι μη νόμιμοι να φύγουν. Τα όρια σήμερα είναι δυσδιάκριτα και οι διαδικασίες εξίσου αδιαφανείς. Το Δημόσιο και το πνεύμα του εγκαθιδρυμένο από την αρχή του Ελληνικού κράτους είναι πολυκέφαλο τέρας. Όλοι λαδώνονται, όλοι παίρνουμε μίζες. Τα ξέρουμε. Αν δεν μπορούμε να δώσουμε δουλειές στους μετανάστες (είναι ψέμα ότι παίρνουν τις δουλειές από τους δικούς μας) τουλάχιστον, ας τους προστατέψουμε, όταν έρχονται από καθεστώτα όπως εκείνο του σημερινού Ιράν, Αφγανιστάν και Ιράκ. Είναι γραφικό να κολλάμε ταμπέλες του τύπου: οι Αλβανοί είναι πονηροί και αγνώμονες. Οι Ρουμάνοι κλέφτες. Οι Πολωνοί μεθύστακες. Οι Πακιστανοί βρωμάνε. Οι Κούρδοι εγκληματίες. Φυσικά και δεν είναι όλοι τους αθώοι, όπως δεν είμαστε κι εμείς.

Ξέρω κάποια παστρικά υποκείμενα, μα σέβονται το ότι είναι ξένοι στον τόπο μας. Μήπως κι εγώ στη θέση τους τι θα έκανα, ξένος, άφραγκος και νηστικός; Ένας άνθρωπος που γράφει βιβλία δεν μπορεί παρά να παραδέχεται την ύπαρξη του Κακού. Δίχως αυτό ίσως και να μην υπήρχε Λογοτεχνία.



Βρίσκω εξάλλου παράλογο τον φόβο μιας μερίδας του πληθυσμού να κυκλοφορεί αργά τη νύχτα σε ορισμένα μέρη της Αθήνας όπως η Κυψέλη, τα Εξάρχεια, ο Άγιος Παντελεήμων, η πλατεία Αττικής κτλ. Υπάρχουν όντως κάποια άλλα επικίνδυνα σημεία στην Αθήνα αλλά σε αυτά δεν πατά ο φιλήσυχος πολίτης, όπως δεν πατούσε αντίστοιχα σε προηγούμενες χωρίς ξένους εποχές. Περισσότερες είναι οι φασαρίες που δημιουργούν οι χρυσαυγίτες και λιγότερες οι ξένοι. Ονομάστε μου μια ξένη πρωτεύουσα ή μεγάλη πόλη χωρίς ανάλογα προβλήματα και τους αντίστοιχους κινδύνους. Δεν υπάρχει, ας το χωνέψουμε μια και καλή. Αυτό που ζηλεύω στις ξένες πόλεις δεν είναι η ησυχία αλλά η καθαριότητα. Όμως αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

Ωστόσο το πρόβλημα των ξένων υπάρχει, καμιά φορά δίκαια μας ταλαιπωρεί. Όμως οι περισσότεροι συγγραφείς και γενικότερα οι καλλιτέχνες δεν έχουμε τη νομική γνώση ούτε τη γνώση σε διοικητικό επίπεδο για να προτείνουμε ρεαλιστικές λύσεις. Οι πιο παραβατικοί από εμάς καταλαβαίνουν καλύτερα κάποιους άλλους παραβατικούς, που αυτοί δεν εκδίδουν βιβλία, αλλά καμιά φορά, πώς να το κάνουμε, εκδίδονται οι ίδιοι. Είναι το πιο αρχαίο επάγγελμα και δεν πρόκειται να βλάψει τώρα την ηθική μας. Μια ηθική που πληγώθηκε κατά κόρον την προηγούμενη πενταετία και εξακολουθεί σε καθημερινό επίπεδο να υποφέρει. Δεν είναι οι μετανάστες με τα πολλές φορές αδέξια ελληνικά τους που μας ενοχλούν, αλλά οι Έλληνες όπως μιλούν και γράφουν δημόσια καμιά φορά τη γλώσσα μας.

Και έρχομαι τώρα σε αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο. Από τότε που η γλώσσα μας φυλακίστηκε στην ενδοχώρα, δηλαδή μετά τα γεγονότα στη Μικρασία και στην Αίγυπτο, για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια βιώνουμε μια τέτοια εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας σε τόσες χώρες και λαούς. Το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των ξένων μας μαθαίνουν τα ελληνικά και συνομιλούν με αυτά μεταξύ τους και με τους άλλους λαούς, ακόμα και εκτός συνόρων, είναι ένας απίστευτος πλούτος και μια μεγάλη πολιτιστική κατάκτηση. Είναι κάτι που είχε να συμβεί από τον Μεγάλο Αλέξανδρο και τους Επιγόνους του. Διαβάστε τον Καβάφη και θα το δείτε. Τίποτα συγκινητικότερο από το θέαμα που είδα τις προάλλες στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης όταν μια εύσωμη νεαρή μαύρη καθόταν στο θρανίο με τα μάτια στραμμένα στον δάσκαλο και τον μαυροπίνακα και με το ένα χέρι να κρατά μολύβι και χαρτί, ενώ με τ’ άλλο είχε αγκαλιά το βυζανιάρικο μωρό της. Αυτή και μόνο η εικόνα με γεμίζει απέραντη αισιοδοξία.

Οι μετανάστες που ήρθαν στον τόπο μας ήρθαν σε αυτόν ως άλλο Ελδοράδο. Σήμερα, είτε μείνουν, είτε όχι, βρίσκονται σ’ ένα κράτος νεόπτωχων. Ας μην το ξεχνάμε αυτό. Όπως τους βοηθήσαμε στην αρχή, έτσι κι αυτοί ενδέχεται να μας συντρέξουν σε αυτή τη φάση. Ας το έχουμε κατά νουν κι αυτό.

Μένης Κουμανταρέα(συγγραφέας)