Ελληνική τηλεόραση και παγκοσμιοποίηση.

Η τηλεόραση δεν γνωρίζει... σύνορα



02/03/2010

Της ΜΑΡΙΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ

Τι και αν στην Ιαπωνία τρώνε σούσι, στην Ιταλία σπαγγέτι, στο Μεξικό φαχίτας, στην Ελλάδα γεμιστά και στην Αμερική μπέργκερ;
Μόνο το φαγητό αλλάζει μπροστά στην τηλεόραση… Γιατί κατά τα άλλα ο Ιάπωνας, ο Ιταλός, ο Αμερικανός και ο Βραζιλιάνος δακρύζουν με την ίδια ιστορία αγάπης… Αυτή της Μπρουκ και του Ριτζ στην «Τόλμη και Γοητεία»!
Ο όρος παγκοσμιοποίηση εμφανίστηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’80 για να περιγράψει τη διεθνοποίηση της οικονομίας και την ενοποιημένη αγορά. Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης όμως δεν αφορά μόνο την οικονομία αλλά και την επικοινωνία.Τα Μέσα Μαζική Επικοινωνίας τείνουν να ομογενοποιηθούν, τόσο στον τομέα της τεχνολογίας, της παραγωγής όσο και στο περιεχόμενο τους.
Ενιαία δίκτυα επικοινωνίας μεταφέρουν ίδιες πληροφορίες, που παράγονται με τον ίδιο τρόπο.
Η παραγωγή του ίδιου προϊόντος η οποία εξουδετερώνει τα εθνικά χαρακτηριστικά γίνεται καθημερινά ορατή μέσα από την τηλεόραση.
Μάλιστα, στο επίπεδο του τηλεοπτικού προγράμματος, δημιουργεί ήρωες με ενιαία πολιτιστική αναφορά στις νέες γενιές του πλανήτη.Κινούμενα σχέδια όπως ο «Μπομπ Σφουγγαράκης», «Πόκεμον», αμερικάνικες σειρές όπως το «LOST»,
«Nip –tucκ», «Νοικοκυρές σε απόγνωση», «Εντατική», μεξικάνικες σειρές όπως η
«Εσμεράλδα» και η «Παολίνα», ευρωπαϊκά ριάλιτι όπως το «Big brother», «Dancing With Stars», «Extreme home make over, «Κάτι ψήνεται», ταινίες από την κινηματογραφική Μέκκα του Χόλιγουντ και παραγωγές που ψάχνουν να βρουν ταλέντα στο τραγούδι όπως το
«AMERICAN IDOL», «GREEK IDOL» κ.ο.κ. τις βλέπουμε πλέον σε όλες τις οθόνες του κόσμου… Από τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Κίνα, την Αυστραλία.



Η παγκοσμιοποίηση και τα τηλεοπτικά σήριαλ.

Η παγκοσμιοποίηση χτυπά ύπουλα όμως μέσα από τα τηλεοπτικά σήριαλ.
Μάλιστα, τα αμερικάνικα σίριαλ διεισδύουν πολύ εύκολα στα έθνη.
Οι αμερικάνικες σαπουνόπερες κατάφεραν να εισβάλλουν στην Ευρώπη, καθώς ο αμερικάνικος τρόπος ζωής και το αμερικάνικο όνειρο γοητεύει το κοινό.
Μόνο στις αραβικές χώρες όπου η κοινωνία είναι πιο συντηρητική στα ήθη, λόγω του Ισλάμ, και τα κράτη είναι θεοκρατικά, σαπουνόπερες που στηρίζονται κυρίως σε ερωτικές ιστορίες περνούν από λογοκρισία, καθώς τα φιλιά και το σεξ απαγορεύονται δια ροπάλου…Αξίζει εδώ να αναφέρουμε την έρευνα που έγινε πάνω στην αμερικανική σειρά «Ντάλας» από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
Ζητήθηκε από διαφορετικές πολιτιστικές εθνότητες να μιλήσουν για ένα επεισόδιο της σειράς «Ντάλας».
Εβραίοι εκ Ρωσίας, Άραβες του Ισραήλ, Εβραίοι των Κιμπούτς, Αμερικανοί από το Λος Άντζελες, Γιαπωνέζοι έδωσαν διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με το περιεχόμενο και τα μηνύματα της σειράς.
Έτσι παραδείγματος χάριν οι Άραβες εστίασαν στις ανθρώπινες σχέσεις της σειράς, στην ηθική σήψη και παρακμή της αμερικανικής κοινωνίας και του δυτικού καπιταλισμού.
Οι Εβραίοι εκ Ρωσίας από την άλλη μεριά δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι οι πλούσιοι και οι εκατομμυριούχοι της σειράς είναι δυστυχείς και θεωρούν ότι αυτό έγινε σκόπιμα, ώστε να περάσει εύκολα το σίριαλ στα μεσαία στρώματα και το «Ντάλας» να γίνει λαοπρόβλητο.



Η τηλεόραση πλέον έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό σταρ–σίστεμ όσον αφορά τους ηθοποιούς, αλλά έχει καθιερώσει και κοινούς τηλεοπτικούς ήρωες όπως ο «Μπομπ Σφουγγαράκης», ο οποίος μέσω καταστημάτων franchises περνά στα γρανάζια στης αγοράς και της κατανάλωσης και πουλιέται ως μπλούζα, κουκλάκι, τσάντα για το σχολείο...
Ακόμα και τα δελτία ειδήσεων που αποτελούν την ταυτότητα των καναλιών δανείζονται σκηνοθεσίες από τα διεθνή πρότυπα και κυρίως από τα αμερικάνικα δίκτυα NBC, ABC, CNN.
Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου με τους παγκοσμιοποιημένους ήρωες καθώς τα εθνικά χαρακτηριστικά, η γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, η μουσική, η παράδοση, η ντόπια κουλτούρα διαβρώνονται.Αλλά ο στόχος της παγκοσμιοποίησης, ο οποίος εξυπηρετείται τέλεια από την τηλεόραση (διαφημίσεις) είναι η προετοιμασία ενός παγκόσμιου πολίτη ο οποίος έχει τις ίδιες συνήθειες και μπορεί να καταναλώσει το ίδιο προϊόν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.
Εχθρός της παγκοσμιοποίησης η εκπαίδευση, η οποία βρίσκεται στον αντίποδα της τηλεόρασης που συνήθως αναπαράγει ότι εύπεπτο και φτηνό αφού η βιομηχανία του θεάματος έχει τους δικούς της όρους επιβίωσης, κέρδους και εξάπλωσης.



Ελληνική Τηλεόραση: Πού μας οδηγεί;



Γιώργος Πιπερόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας


Σε άλλες εποχές, στην ευλογημένη χώρα όπου σήμερα κατοικούν 11 εκατομμύρια ανδρών, γυναικών και παιδιών (Έλληνες και… αλλοδαποί) αλλά παραμένει άγνωστος ο αριθμός των… φιλελλήνων, οι ρόλοι ήταν ευκόλως διακριτοί καθώς η Νομοθετική εξουσία νομοθετούσε, η Εκτελεστική εφάρμοζε, η Δικαστική ήλεγχε και ο ΤΥΠΟΣ μέσω των ΡΕΠΟΡΤΕΡ κάθε φορά που εντόπιζε πρόβλημα, απεκάλυπτε πτυχές και ιδιαιτερότητες που θα έμεναν κρυμμένες επιτήδεια, ξεσκέπαζε πρωταγωνιστές και λεπτομέρειες ανατριχιαστικές ή… γαργαλιστικές δίνοντας στο αναγνωστικό κοινό υλικό για στοχασμό, σχολιασμό και μαθησιακές εμπειρίες!…

Όμως ο κόσμος άλλαξε, αλλάξανε οι καιροί, είναι ΟΛΑ ψέματα και ας φαίνονται για… αλήθεια! Στην Ελλάδα σήμερα ΔΕΝ διαβάζουμε, κοιτάμε ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ η οποία δεν προσπερνά, αλλά μένει στην επιδερμίδα στην οποία έμειναν και όσοι πριν μερικά χρόνια «θεωρούσαμε ανόητες και εφήμερες» τις επιδράσεις του big brother, του μπαρ, της φάρμας… Τότε λίγοι είχαμε αναλάβει την ΕΥΘΥΝΗ που οφείλουμε να έχουμε ΟΛΟΙ οι επιστήμονες της συμπεριφοράς απέναντι στην κοινή γνώμη (τώρα έχουμε το διαδίκτυο, με πρώτη, φυσικά, τη zougla.gr) …

Δεν μπορεί να αποτελέσει ξεπερασμένη ηθικολογία ούτε όμως και να βαπτισθεί ως οπισθοδρομική η θέση ότι ως ακαδημαϊκοί δάσκαλοι και μέλη της κοινωνίας στην οποία ζούμε και λειτουργούμε οφείλουμε να έρθουμε αρωγοί στην τηλεοπτική κοινή γνώμη που μάταια αναζητά ένα σημείο αναφοράς για να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές…Τουτέστιν, ότι προφανώς, έστω σε επίπεδο αντιγραφής, κάποιοι τηλεοπτικοί παραγωγοί έχουν εμπλέξει και το ελληνικό τηλεοπτικό φιλοθεάμων κοινό σε διαδικασία σύγχρονου Μιθριδατισμού!



Καθότι το πρόβλημα με τις κάμερες που εισέβαλαν βάναυσα, βίαια και αδηφάγα στον προσωπικό μας χώρο εξαγοράζοντας την χυδαιότητα με το τίμημα της αναγνώρισης, της καθιέρωσης και της εισπρακτικής μας δυναμικής είναι ότι στο στυλ του αρχαίου μυθικού ηγεμόνα Μιθριδάτη μας οδηγούν σε ολοένα και δελεαστικότερες, ολοένα και περισσότερο καταστάσεις απαξίωσης.

Είναι αλήθεια επιστημονικά δεδομένη ότι τα μεγάλα ψυχοκοινωνικά φαινόμενα δεν μπορεί να αναλυθούν, να αξιολογηθούν ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη επειδή η απαιτούμενη αντικειμενικότητα που θεμελιώνεται στην πλήρη αποστασιοποίηση από αυτά δεν είναι φοβερά δύσκολη αλλά σχεδόν ακατόρθωτη να την επιτύχει ακόμη και ο πλέον έμπειρος και αντικειμενικός ερευνητής. Ζούμε τέτοια φαινόμενα στα ελληνικά ραδιοτηλεοπτικά δρώμενα εδώ και μερικά χρόνια. Όσο αρνητικό και εάν ακουσθεί αυτό, τα πράγματα στο ελληνικό τηλεοπτικό πεδίο είναι ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ!

Καταθέτω σήμερα τον προβληματισμό γιατί αισθάνομαι ότι κάποια πράγματα πρέπει ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ να ειπωθούν με το όνομά τους. Εάν, όμως, δεν είστε έτοιμοι να δείτε το πραγματικό πρόσωπο της ελληνικής τηλεοπτικής πραγματικότητας διαπερνώντας την επιδερμική γοητεία της, μην συνεχίζετε, ΣΤΟΠ, σταματήστε την ανάγνωση του κειμένου μου εδώ! Εάν έχετε την τάση να υποβαθμίζετε τη δύναμη της τηλεόρασης, της τηλεοπτικής εικόνας ως παιδαγωγικού εργαλείου «διαμόρφωσης της κοινής γνώμης», σας ικετεύω, ΣΤΟΠ μη συνεχίζεται να διαβάζετε το κείμενό μου, διακόψτε εδώ! Και τελικά, εάν νομίζετε ότι επειδή είμαι από τα πρόσωπα που συχνά φιλοξενούν τα τηλεοπτικά παράθυρα και τα ραδιοφωνικά μπαλκόνια ΔΕΝ έχω το ΔΙΚΑΙΩΜΑ να κρίνω καλόπιστα αλλά και πολύ αυστηρά το ελληνικό ραδιοτηλεοπτικό πεδίο, κάντε μου μία προσωπική χάρη, μη συνεχίσετε το διάβασμα, ΣΤΟΠ εδώ!



Όλοι εμείς που ασχολούμεθα με τις επιστήμες της συμπεριφοράς και μαζί μας κατά κύριο λόγο όσοι θεραπεύουμε την ειδικότητα της επικοινωνιολογίας χρειάζεται να αποδώσουμε ΟΡΘΑ για την επιμόρφωση του κοινού την εκπληκτική δύναμη της σύγχρονης τηλεόρασης στην άσκηση όχι της συνειδητής αλλά κυρίως της υποδόριας, της υποσυνείδητης επίδρασής της στην καθιέρωση προτύπων συμπεριφοράς προς μίμηση και ταύτιση για τα παιδιά που στέκονται ευάλωτα και εύπλαστα μπροστά στους δέκτες και για μας τους μεγάλους που έχουμε σχεδόν συστηματικά οδηγηθεί στην αποδοχή της ψεύτικης «εικονικής πραγματικότητας» με την αποκρυστάλλωση μιας πολύ στρεβλής αντίληψης της… πραγματικότητας!

Για τις υπερβολές στην παντοδύναμη τηλεόραση σε ΟΛΕΣ τις χώρες έχει συσταθεί η αρμόδια ελεγκτική αρχή για να τις ανακόπτει και να προστατεύει το τηλεοπτικό κοινό και τις ευπαθείς ομάδες. Τέτοια ΑΡΧΗ είναι στην Ελλάδα το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο… Όσο θυμάστε και θυμάμαι ΠΟΤΕ επενέβη το ΕΣΡ με τέτοιον τρόπο ώστε να αποκαταστήσει βλάβες και προσβολές τιμωρώντας παραδειγματικά τους παραβάτες και επιτυγχάνοντας έτσι την αποτροπή μελλοντικών παραπτωμάτων;

Στη μεταπολεμική περίοδο και με απίστευτα υψηλούς ρυθμούς στις τελευταίες δύο δεκαετίες από τα τρία επικοινωνιακά μέσα μεταφοράς μηνυμάτων, τον Τύπο, το Ραδιόφωνο και την Τηλεόραση η τελευταία έχει πάρει την αδιαμφισβήτητη πρωτιά και μέσα από αυτήν περνούν και σε συνειδητό αλλά και σε υποσυνείδητο επίπεδο μηνύματα που καθιερώνουν εταιρίες και προϊόντα, που προάγουν αντιλήψεις και διαμορφώνουν απόψεις που καθιερώνουν στην κοινή γνώμη ως αναγνωρίσιμα πρόσωπα τα οποία στη συνέχεια και διεκδικούν και επιτυγχάνουν την εκλογή τους στα ύψιστα αξιώματα – όχι μόνο στην Ελλάδα μας – αλλά και σε κάθε δημοκρατική κοινωνία από το επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού μέχρι και εκείνο των Εθνικών Αντιπροσωπειών ως Βουλευτές και γερουσιαστές.

Η ουσία το περιεχόμενο και ο «λόγος» όχι μόνο στην ελληνική αλλά στην παγκοσμιοποιημένη «τηλεοπτική δημοκρατία» δίνουν τη θέση τους στο περίβλημα, στο επιδερμικό, στην εικόνα. Ίσως άλλοι λαοί να μην νοιάζονται για αυτές τις μεταλλάξεις, αλλά εμάς εδώ στην χώρα-κοιτίδα του πολιτισμού, της δημοκρατίας και της λογικής δεν θα έπρεπε να μας… πειράζει όταν διαπιστώνουμε τη διάβρωση της δημοκρατίας από το σύγχρονο ΔΟΥΡΕΙΟ ΙΠΠΟ την ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗ που λέγεται τηλεόραση;



Πριν μερικές δεκαετίες στην Αμερική «ψαχνόμασταν» επιστήμονες, καλλιτέχνες και διανοούμενοι όλων των μεγεθών διαπιστώνοντας ότι τις επιλογές σε «πιλοτικά επεισόδια» για τα τηλεοπτικά σήριαλ που θα έβλεπε ΟΛΗ η ΑΜΕΡΙΚΗ στην επόμενη σεζόν ΔΕΝ τις έκαναν κάτοικοι γνωστών κοσμοπολίτικων κέντρων όπως η Νέα Υόρκη, Βοστόνη, Σικάγο ή Σαν Φρανσίσκο αλλά κάποιων κωμοπόλεων του Κάνσας ή της Μινεσότα ( όπου τα συνήθη δημογραφικά στοιχεία κατέγραφαν… βούβαλοι 18,000, αγελάδες 108,000, αιγοπρόβατα 208,000, και κάτοικοι 8,000 εκ των οποίων οι 800 απόφοιτοι… Λυκείου!)

Η τηλεόραση ως το Μέσο Επικοινωνίας που έχει αναδείξει τα ΜΜΕ ως «πρώτη εξουσία» με τη βοήθεια ψυχολογικών τεχνικών και ανεπίτρεπτης χρήσης στρατηγικών προπαγάνδας, ανελέητα και μεθοδικά μας αποβλακώνει!..

Εμείς οι Έλληνες, ένας – πάλαι ποτέ όπως θα λέγαμε στην καθαρεύουσα – λαός λεξιπλάστης και λεξιλάγνος οδηγηθήκαμε – και εξαιτίας της άκριτης τηλεοπτικής μας εξάρτησης και εθελουσίας αποβλάκωσης σε λαό… διακεκριμένης… λεξιπενίας!

Τι κρίμα!...